Głos Wielkiej Ciszy
Wokół malarstwa Joanny Dudziak
Powyższy tytuł, jak się domyślam również istotna inspiracja dla Joanny Dudziak do namalowania swoich obrazów, został zaczerpnięty z filmu p.t. „Wielka cisza”, w którym nie pada ani jedno słowo. „Malarstwo jest sztuką milczenia”- mawiał nieodżałowanej pamięci malarz Zbysław M. Maciejewski. Zapewne chodziło mu o pozawerbalną siłę, jaka emanuje z niektórych malarskich arcydzieł. Milczenie między ludźmi zapada w najważniejszych momentach, kiedy słowa i krasomówcza ekwilibrystyka tracą moc, znaczenie, możliwość oddziaływania. Wsłuchujemy się w ciszę, aby usłyszeć swój wewnętrzny głos lub, aby rozproszyć się w bezkresie braku znaczeń, kiedy wystarczy nam czyste poczucie istnienia i dotknięcie tajemnicy czasu. Samo wewnętrzne przeżywanie, bycie w harmonii z przestrzenią świata, kosmosu – uświadamia nam, że tajemnica istnienia nawet nie przybliża nas na tyle do krawędzi metafizyki, abyśmy mogli coś o niej powiedzieć. A wiec milczymy… i ciężar oraz waga milczenia rośnie oraz brzmi w naszych uszach jak zbuntowany głos, który zastygł na granicy dzikiego, ogłuszającego krzyku i nie wydobywa nawet najmniejszego dźwięku czy zarysu najskromniejszej myśli…
Miguel Ruiz, meksykański lekarz i uzdrowiciel, w niewielkiej książeczce p.t. „Medytacje i modlitwy” napisał: „ Chciałbym, żebyś skupił się na swojej wewnętrznej ciszy, miejscu ukrytym w tobie, które stanowi początek wszystkiego, czym jesteś. Jest to przestrzeń pomiędzy dwiema częściami ciebie, niewielka przestrzeń kreacji, niewielki obszar wielowymiarowych wyborów, tam gdzie śnienie życia znajduje swój początek”. Ta forma bezpośredniego zwrotu autora do czytelnika ma po prostu zachęcić do spojrzenia w głąb siebie, do wsłuchania się w wewnętrzną ciszę stanowiącą rdzeń „jaźni” rozumiejącej siebie jako osobową istotę stworzenia. Tak się dzieje na gruncie czystej świadomości, gdzieś pomiędzy mistyczną intuicją, a klarowną myślą ciszy nie zakłócającej niczego, będącej uświadomionym istnieniem w istnieniu. Czy można ten stan wyrazić również przy pomocy malarstwa, sztuki, artystycznej ekspresji...? Zapewne tak! Ale nie spodziewajmy się, że jest to łatwa sprawa…
Joanna Dudziak maluje obrazy w monochromatycznych, brązowo ciepłych, żółtych lub miodowych gamach koloru, przedstawiając portrety medytujących mężczyzn i kobiet w strefach opalizacji niezwykłego światła. Bohaterowie są skupieni i milczący. Odnaleźli swoją wewnętrzną ciszę lub są tuż obok niej, z odrobiną zakorzenionego strachu. Trwają w swej medytacji czy modlitwie jakby poza upływem czasu, w wymiarze niepojętej wieczności. Ten głos wielkiej ciszy Joanna Dudziak wyraża nie tylko poprzez osoby, ale i miejsca, puste miejsca, w których dyskretną obecność zaznacza światło lub cienie kładące się od okna. Blask światła na blacie stołu i szklanka wody – to również prosta metafora tego, co duchowe i materialne. Fragmenty schodów sugerują, że ktoś nimi, może nawet przed chwilą, przechodził, ale w tym momencie już nikogo nie ma. Przeszedł i odszedł dając wyraz skróconej metaforze losu. Znikamy jako ludzie z krwi i kości i tego rozum absolutnie nie ogarnia. Pozostaje pustka i nicość. Żyjemy tylko w pamięci innych, ale i na to przychodzi szybki kres.
Wyrażając wewnętrzne stany ducha i przeżycia na pograniczu mistycznego skupienia, Joanna Dudziak wpisuje się w swoim malarstwem w nurt sztuki, której ważną wartością oddziaływania jest sfera sacrum. Snując dalej w swojej książeczce medytacyjne rozważania Miguel Ruiz tak pisze: „Gdy już odnajdziesz wewnętrzną ciszę w swoim umyśle, obudzą się stopniowo wszystkie twe zmysły. Możesz usłyszeć śpiew ptaków i poczuć się jednością z ptakami. Może usłyszysz szum padającego deszczu i doświadczysz zespolenia z deszczem. Być może usłyszysz jakąś piękną muzykę lub ciszę i bicie własnego serca. Poczuj, jak doznajesz tych dźwięków i jak rodzą się w tobie piękne wrażenia”
Prof. Stanisław Tabisz
Mowa Starych Kamienic
Pozostawione ślady na powierzchni przedmiotów, rzeczy i otaczających nas konstrukcji architektonicznych świadczą o naszej żywej aktywności oraz o przemijającym czasie, w którym staramy się odcisnąć swoją obecność. Obrazy Joanny Dudziak starają się o tym zaświadczyć poprzez motywy fragmentów starych kamienic, których milcząca wymowność sugeruje ludzkie trwanie i jednocześnie pewne symboliczne ograniczenie a zarazem strefę ochrony i bezpieczeństwa. Architekturę tworzy człowiek na swój użytek oraz na swoją miarę i wraz człowiekiem architektura starzeje się i podąża w głąb czasu konserwując w swej substancji pewną egzystencjalną poetykę. Joanna Dudziak doskonale wyczuwa ten nastrój i dlatego jej obrazy są wprawdzie rzeczowe, szorstkie i surowe, ale nie bez tej nostalgicznej nutki i uroku, kiedy ważną rolę odgrywa skondensowany upływ czasu i ludzka melancholia przemijania, niekiedy dramatyczna, utrwalona w kruszejącym murze, na odrapanej ścianie kamienicy naszego dzieciństwa…
W tej zapadającej się w przeszłość scenerii mignie gdzieś w oknie ludzka sylwetka, zatrzepocze skrzydłami podrywający się do lotu gołąb, a pod zamkniętymi okiennicami, przekrzywiona nieco, pojawi się biała ławeczka oczekująca na tych, którzy przystaną tu na chwilę i usiądą. Żelazne bramy i ciężkie wrota, prowadzące na podwórka i dziedzińce, mają ten blask elegancji oraz ozdobną atrakcję rytmów i ornamentów. Wąskie schody, smukłe okna, pion rynny, przesmyk nieba, geometryczna układanka chodnika, otoczone zaporami murów i ścian, wydają się tymi szczelinami światła i wolności, bez których nie można żyć. Zdumiewać zatem może ten namalowany, „zamurowany” świat o nieco ponurym wymiarze, ale także starający się przekraczać ten własny, przyziemny i rzeczowy wyraz. Mowa starych kamienic nie jest lekka i prosta. Jest tajemnicza i niejednoznaczna, niekiedy dramatyczna. Metafizyka nietrwałości rzeczy i ludzi oddalających się w czasie wydaje się prawdą oczywistą, ale odnoszę wrażenie, że trudniej ją zobrazować w dziele plastycznym, które nie prowadzi dyskursu, nie dokonuje analiz, nie snuje zwerbalizowanej pojęciowo refleksji, lecz potrafi unaocznić egzystencjalny smak życia w jednym spojrzeniu, uderzająco, bez znieczulenia i zbędnych okoliczności łagodzących. Kiedy przyglądam się motywowi z Wenecji, nie odnajduję w nim tej słodkiej i mglistej pastelowości, którą podziwiałem zwiedzając to miasto wyrastające jak widmo prosto z wody. Odczytuję tylko twardsze spojrzenie na ten sam tragiczny los kamienic rozsypujących się w czasie. W cieniu wąskiego kanału refleksy światła na wodzie i w głębi, gdzieś dalej, ciepły dotyk słońca na bocznych ścianach kamienic i fasadach.. Tylko nie wiedzieć czemu, nie pojawia się tu żadna żywa dusza… Ten fragment miasta zamarł w swoim kamiennym bezruchu i milczeniu. Rani nas jego geometryczny porządek i ład, brutalność i dojmująca nagość materii uporządkowanej idealistycznym i metodycznym myśleniem natchnionych architektów…
Joanna Dudziak nazywa część swoich malarskich prac „impresjami miejskimi”. Są to kolorowe, nokturnowe ujęcia miasta, zatrzymane jakby w poruszonym, przelotnym kadrze. To jakby w pośpiechu wykonane, reportażowe migawki, które jednakże swoim zagęszczonym klimatem i żywym gestem kumulują energię swobodnej kreacji i magię nocy. W niej, zatopione miasto trwa przez wieki ożywiane ludzkim zgiełkiem i kolejami losu całych pokoleń. Rzecz jeszcze mieści się w dziwnym paradoksie: tylko poprzez ulotność możemy dostrzec to, co bardziej trwałe. Ze ścian kamienic wrażliwe, ludzkie oko zdziera ich dojmującą prawdę i we fragmentach labiryntu stara się odnajdywać własną drogę zadumy i przepływające fale tkliwej pamięci…
Kraków, 11-12 września 2007 Prof. Stanisław Tabisz
Prezes ZPAP Okręgu Krakowskiego
|
|
The Voice of the Great Silence
About the painting of Joanna Dudziak
The title above, and I suppose also an important inspiration for Joanna Dudziak to paint her works, was taken from the movie entitled "The Great Silence", in which not a single word is being uttered. The late lamented painter Zbysław M. Maciejewski used to say: "Painting is the art of remaining silent." What he meant was doubtlessly the nonverbal force that emanates from some of the masterpieces of painting. The silence between people falls in the most important moments, when words and the oratorical equilibristic loose their power, meaning, the ability to influence.
We listen intently to silence in order to hear our inner voice or to disperse ourselves in the infinity of meaninglessness, when the pure feeling of existence and the touch of the mystery of time is all that suffice us. The inner experience alone, the being in harmony with the space of the world, of the universe - it makes us realize that the mystery of existence does not bring us close enough to the brink of metaphysics to let us say anything about it. So we keep silent... and the weight and importance of silence grow and sound in our ears like a revolting voice that froze on the verge of a wild, ear-splitting scream and makes not even a tiniest sound or outlines not even the most modest thought...
Miguel Ruiz, Mexican physician and healer, wrote in a small book entitled "Meditations and prayers" what follows: "I would like you to focus on your inner silence, place hidden inside of you, which is the beginning of everything that you are. It is a space between the two parts of you, a small space of creation, a small domain of multidimensional choices, where the dreaming of life finds its beginning". This form of a direct apostrophe toward the reader has the simple task of encouraging one to look inside of himself or herself, to listen intently to the inner silence constituting the core of the "self" that understands itself as personal being of creation. It happens so on the terrain of the pure consciousness, somewhere between the mystical intuition and the clear thought of silence that disturbs nothing. An existence in existence endowed with consciousness.
Can this state find its formulation also in painting, art, artistic expression...? Certainly! But don't let us expect it to be an easy task....
The works of Joanna Dudziak are painted in monochromatic, brown-warm, yellow and honey color ranges, depicting men and women during meditation, in zones where extraordinary light opalesces. The protagonists are focused and silent. They have found their inner silence or find themselves in its nearness, with a little bit of an ingrained fear. They remain in their meditation or prayer as if they had escaped the passage of time, into the dimension of an inconceivable eternity. This voice of the great silence is expressed in the paintings of Joanna Dudziak not only through persons, but also through places, empty places, in which light or the shadows falling from the window mark their discreet presence.
Gleam of light on a table and a glass of water - it's also a simple metaphor of the spiritual and the material. The fragments of stairs allude to the person who might have, just a while ago, climbed them - but now there's nobody there.
He came and he left, giving expression to the shortened metaphor of fate. We vanish as people of flesh and that's what the reason is absolutely incapable of comprehending. What remains is emptiness and nothingness. We live only in the remembrance of others, but this too comes to a close end.
By expressing the inner states of the spirit and the experiences on the verge of the mystical concentration, Joanna Dudziak inscribes herself with her painting in the stream of art, where the sphere of sacrum plays an important and influential role.
Continuing to spin meditational reflexions in his book, Miguel Ruiz writes: "When you finally find the inner silence in your mind, all of your senses will gradually wake. You may hear birds singing and feel yourself being one with the birds. Maybe you'll hear the rustle of rain falling down and experience the fusion with the rain.
Maybe you'll hear some beautiful music or silence and the beating of your own heart. Feel yourself experiencing these sounds and giving birth to beautiful sensations".
Prof. Stanisław Tabisz
What the Houses of the Old Town Say to Us
The left-behind traces on the surfaces of objects and things, as well as the architectural constructions that surround us, bear witness to our living actuality as well as to the passage of time, in which we try to imprint our presence. The paintings of Joanna Dudziak endeavour to recognize this through the motifs of fragments of buildings of the Old Town, whose silent expressiveness suggests human endurance, as well as a certain symbolic limitation, along with a zone of security and safety. Through architecture, human beings are engaged in creativity for their own use, and according to their own measure, so along with the human person, architecture grows old and moves into the depths of time, conserving in its substance a certain existential poetry. Joanna Dudziak consummately feels this evocative mood, and so her paintings are admittedly realistic, rough and harsh, but not without a nostalgic note and appeal. An important role is indeed played by the condensed flow of time and the human sense of melancholy passing away, sometimes revealed in a dramatic fashion, such as that fixed in the crumbling brickwork, or the scratched wall of the old house we lived in as children... In this scenery of crumbling into the past, we sometimes see a flicker of a human silhouette in the window, or the beating of wings by a pigeon taking flight. Behind the closed shutters, there appears, slightly crooked, a white bench waiting for those who would stop here for a second, and sit down. The iron gates and heavy doors leading to courtyards, have a certain burnish of elegance as well as the decorative attraction of rhythms and ornaments. The narrow steps, the thin, elegant windows, the vertical of the rainwater pipes, a wisp of sky, the geometric patterns of the sidewalk, surrounded by the barriers of the brickwork and walls, appear to be apertures to a world of freedom, without which one cannot live. This painted, "bricked over" world may cause some consternation in regard to its gray dimension, but it also attempts to transcend its own, ordinary and realistic meaning. What the houses of the old town say to us is not light and simple. It is mysterious and multivalent, indeed sometimes dramatic. The metaphysics of the impermanence of things and people moving through time seems to be an obvious truth, but it may appear that it is more difficult to portray it in a work of visual art. Such art does not carry out a discourse, does not make an analysis, does not lay out a verbalized conceptual reflection - but rather is able to visually convey the existential taste of life in one glance, in a striking way, without an anesthetic and unnecessary moderating qualifications. When I look at the motifs from Venice, I do not find there the sweet and misty pastel-like quality, which I admired when I visited that city which rises like a mirage straight out of the water. Rather, I see a harsher view of the same tragic fate of the old houses crumbling over time. In the shadow of a narrow canal, the reflections of light on the water and its depths, and somewhere further away, the warm touch of the sun on the side-walls of the old houses and their facades... One must nevertheless wonder, why there does not appear here one living soul... This fragment of the city has died, in its stone silence and lack of motion. Indeed, we may be almost wounded by its geometric order and precision, the brutality and acute nature of the naked matter arranged by the idealistic and methodical thought of its inspired architects...
Joanna Dudziak calls some of her paintings "urban impressions". These are nocturnal views of the city in colour, stopped as if in a moved, transitory easel. They appear to be put together in haste, as if they were reportorial flashes, but which nevertheless, in their closely thrown-together ambience and lively gestures, cumulate with an energy of free creativity and the magic of the night. In her conception, the submerged city endures for centuries enlivened by human tumult and the travails of fate of whole generations. Indeed, there is an odd paradox: only through transience can we perceive that which is more permanent. From the walls of the houses of the old town, the human eye tears down their acute truth and in the fragments of the labyrinth endeavours to find its own path of reflection and flowing waves of tender, bittersweet memory...
Prof. Stanisław Tabisz
|